Bzhedug Adyghe dialect

Bzhedug Adyghe dialect
Native to Republic of Adygea, Biga
Language codes
ISO 639-3
Glottolog bezh1247[1]

The Bzhedug dialect (Adyghe: Бжъэдыгъубзэ) is a dialect of Adyghe.[2] The Bzhedug dialect is spoken by the Bzhedugs who live mostly in Adygea and Biga.

Phonology

Dropped consonants

In the Bzhedug dialect (Like Northern Shapsug dialect) in some cases the consonants н [n], м [m] and р [r] are dropped and are not pronounced.[3]

Meaning Bzhedug Standard Adyghe Kabardian
Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA
calm сабыр saːbər самбыр saːmbər самбыр saːmbər
Saturday шэбэт ʃabat шэмбэт ʃambat щэбэт ɕabat
finger Iэхъуабэ ʔaχʷaːba Iэхъуамбэ ʔaχʷaːmba Iэпхъуамбэ ʔapχʷaːmba
toe лъэхъуабэ ɬaχʷaːba лъэхъуамбэ ɬaχʷaːmba лъэпхъуамбэ ɬapχʷaːmba
wide шъуабгъо ʃʷaːbʁʷa шъуамбгъо ʃʷaːmbʁʷa фабгъуэ faːbʁʷa
peel шъуапIэ ʃʷaːpʼa шъуампIэ ʃʷaːmpʼa фампIэ faːmpʼa
board пхъэбгъу pχabʁʷ пхъэмбгъу pχambʁʷ пхъэбгъу pχabʁʷ
worm хьэблыу ħabləw хьамлыу ħaːmɮəw хьэмбылыу ħambəɮəw
Meaning Bzhedug Standard Adyghe Kabardian
Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA
egg кIэкIэ t͡ʃʼat͡ʃʼa кIэнкIэ t͡ʃant͡ʃa джэдыкӏэ d͡ʒadət͡ʃʼa
sweat пкIатIэ pt͡ʃʼaːtʼa пкIантIэ pt͡ʃʼaːntʼa пщIантIэ pɕʼaːntʼa
flue pipe оджэкъ wad͡ʒaq онджэкъ wand͡ʒaq уэнжакъ wanžaq
rice пыдж pəd͡ʒ пындж pənd͡ʒ пынжь pənʑ
pillow шъхьатэ ʂħaːta шъхьантэ ʂħaːnta щхьэнтэ ɕħanta
pants гъочэдж ʁʷat͡ʃad͡ʒ гъончэдж ʁʷant͡ʃad͡ʒ гъуэншэдж ʁʷanʃad͡ʒ
fast псыкIэ psət͡ʃʼa псынкIэ psənt͡ʃʼa псынщIэ psənɕʼa
shovel хьацэ ħaːt͡sa хьанцэ ħaːnt͡sa хьэнцэ ħant͡sa
blue шхъуатIэ ʃχʷaːtʼa шхъуантIэ ʃχʷaːntʼa шхъуантIэ ʃχʷaːntʼa
key IукIыбзэ ʔʷət͡ʃʼəbza IункIыбзэ ʔʷənt͡ʃəbza IункIыбзэ ʔʷənt͡ʃəbza
vein лъытфэ ɬətfa лъынтфэ ɬəntfa лъынтхуэ ɬəntxʷa
heavy отэгъу wataʁʷ онтэгъу wantaʁʷ уэндэгъу wandaʁʷ
knee лъэгуаджэ ɬaɡʷaːd͡ʒa лъэгуанджэ ɬaɡʷaːnd͡ʒa лъэгуажьэ ɬaɡʷaːʑa
butterfly хьапIырашъу ħapˈəpaʃʷ] хьампIырашъу ħampˈəpaʃʷ] хьэндырабгъуэ ħandəraːbʁʷa
noise жъот ʒʷat жъонт ʒʷant
peanuts чIыдэ t͡ʃʼəda чIындэ t͡ʃʼənda щIыдэ ɕʼəda
chair пхъэтIэкIу pχatʼakʷʼ пхъэнтIэкIу pχantʼakʷʼ пхъэнтIэкIу pχantʼakʷʼ

Aspirated consonants

In the Bzhedug dialect (Like the Shapsug dialect) there exist a series of aspirated consonants (/pʰ/ /tʰ/ /ʃʰ/ /t͡sʰ/ /t͡ʃʰ/ /t͡ʂʰ/ /t͡ɕʰʷ/ /kʰʷ/ /qʰ/ /qʰʷ/) that became plain consonants in other dialects :

Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
sharp  pʰaːpt͡sʼa пʰапцIэ paːpt͡sʼa папцIэ paːpsʼa paːpt͡sʼa
arrogant  pʰaːɣa пʰагэ paːɣa пагэ paːɣa пагэ
nose  pʰa пʰэ pa пэ pa пэ
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
respect  pχaːtʰa пхъатʰэ pχaːta пхъатэ - -
to give jatʰən етʰын jatən етын jatən етын
to take ʃtʰan штʰэн ʃtan штэн ɕtan щтэн
on tʰajt тʰет tajt тет tat тет
smooth t͡sʼaːʂʷtʰa цIашъутʰэ t͡sʼaːʃʷta цIашъутэ t͡sʼaːfta цIафтэ
to afraid ɕtʰan щтʰэн ɕtan щтэн ɕtan щтэн
pillow  ʂħaːntʰa шъхьантʰэ ʂħaːnta шъхьантэ ɕħaːta щхьатэ
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
wool  t͡sʰə цʰы t͡sə цы t͡sə цы
eyelash nabzət͡sʰ нэбзыцʰ nabzət͡s нэбзыц nabʒət͡s нэбжьыц
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
milk  ʃʰa шʰэ ɕa щэ ʃa шэ
lame  ɬaːʃʰa лъашʰэ ɬaːɕa лъащэ ɬaːʃa лъашэ
salt  ʃʰəʁʷ шʰыгъу ɕəʁʷ щыгъу ʃəʁʷ шыгъу
cloud pʃʰa пшʰэ pɕa пщэ pʃa пшэ
pus  ʃʰənə шʰыны ɕənə щыны ʃən шын
accordion  pʃʰəna пшʰынэ pɕəna пщынэ pʃəna пшынэ
fat  pʃʰarə пшʰэры pɕarə пщэры pʃar пшэр
wax  ʃʰafə шʰэфы ʃafə шэфы ʃaxʷə шэху
horse ʃʰə шʰы ʃə шы ʃə шы
sand  pʃʰaːχʷa пшʰахъо pʃaːχʷa пшахъо pʃaːχʷa пшахъуэ
story  pʃʰəsa пшʰысэ pʃəsa пшысэ pʃəsa пшысэ
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
spleen  t͡ʃʰa чʰэ t͡ʃa чэ t͡ʃa чэ
brushwood
twig
 t͡ʃʰə чʰы t͡ʃə чы t͡ʃə чы
to cough pst͡ʃʰan псчʰэн pst͡ʃan псчэн pst͡ʃan псчэн
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
middle  kʰʷə кʰу kʷə ку kʷə ку
thigh  kʰʷa кʰо kʷa ко kʷa куэ
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
grave  qʰa къʰэ qa къэ q͡χa кхъэ
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
pig  qʰʷa къʰо qʷa къо q͡χʷa кхъуэ
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
jungle/bushy area t͡ɕʰʷənə чъʰуны t͡sʷənə цуны fən фын
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
Almighty God tħa:ʃku тхьашку tħa:ʃxu тхьашху tħəʃxuə тхьэшхуэ
large room/house wənaʃku унэшку wənaʃxu унэшху wənaʃxuə унэшхуэ
festival mafaʃku мэфэшку mafaʃxu мэфэшху jazə мэхуэшхуэ
to eat ʃkan шкэн ʃxan шхэн ʃxan шхэн
enormous jənəʃku инышку jənəʃxu инышху jənəʃxuə инышхуэ

Others

In the Bzhedug dialect (like Shapsug and Abzakh) there exist a labialized voiceless alveolo-palatal affricate [t͡ɕʷ] чъу that correspond to [t͡sʷ] цу in standard Adyghe Temirgoy.

Meaning Bzhedug Standard Adyghe Kabardian
Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA
shoe чъуакъэ t͡ɕʷaːqa цуакъэ t͡sʷaːqa вакъэ vaːqa
to stop учъун wət͡ɕʷən уцун wət͡sʷən увын wəvən
ox чъу t͡ɕʷʷə цу t͡sʷə вы
ploughshare чъуабзэ t͡ɕʷaːbza цуабзэ t͡sʷaːbza вабзэ vaːbza
mandate псычъу psət͡ɕʷ псыцу psət͡sʷ хыв xəv
rolling pin тхьачъуф tħat͡ɕʷf тхьацуф tħat͡sʷf хупхъэ xupχa
Word Adyghe Standard Kabardian
Standard Adyghe Bzhedug
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
what ʃʷəqajblaːʁ шъукъеблагъ ʂʷəqajblaːʁ шъукъеблагъ fəqeblaːʁa фыкъеблагъэ
you (plural) ʃʷa шъо ʃʷa шъо fa фэ
stone məʒʷa мыжъо məʐʷa мыжъо məva мывэ

Grammar differences

Noun instrumental case

In the instrumental case the noun has the suffix мджэ (-md͡ʒa) or -джэ (-d͡ʒa) unlike other dialects (e.g. Abzakh, Temirgoy and Standard Kabardian) that has the suffix -мкIэ (-mt͡ʃʼa) or -кIэ (-t͡ʃʼa) :

Future tense Suffix ~т (~t)

In this dialect the future tense suffix is ~эт (~at) and in some cases ~ыт (~ət) unlike standard Adyghe (Temirgoy) that has the Suffix ~щт (~ɕt).

Word Adyghe Standard Kabardian
Standard Adyghe Bzhedug
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
I will go səkʷʼaɕt сыкIощт səkʷʼat сыкIот səkʷʼanəwɕ сыкIуэнущ
you will go wəkʷʼaɕt укIощт wəkʷʼat укIот wəkʷʼanəwɕ укIуэнущ
he will go makʷʼaɕt мэкIощт makʷʼat мэкIот makʷʼanəwɕ мэкIуэнущ
we will go təkʷʼaɕt тыкIощт ʂʷəkʷʼat тыкIот dəkʷʼanəwɕ дыкIуэнущ
you (plural) will go ʃʷəkʷaɕt шъукIощт ʃʷəkʷʼat шъукIот fəkʷʼanəwɕ фыкIуэнущ
they will go maːkʷatəɕx макIощтых maːkʷʼatəx макIотых jaːkʷʼanəwɕ якIуэнущ

Unique words

Word Adyghe Standard Kabardian
Standard Adyghe Bzhedug
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
what səd сыд ʂəd шъыд sət сыт
how sədaw сыдэу ʂədaw шъыдэу dawə дауэ
why sədaː сыда ʂədaː шъыда сыт щхьэкIэ sət ɕħat͡ʃʼa
when сədəjʁwa сыдигъо ʂədəjʁwa шъыдигъо сыт щыгъуи sət ɕəʁʷəj
how much səd fadəjz сыд фэдиз ʂədfadəjz шъыд фэдиз sət xuadəjz сыт хуэдиз
with what səd fadəjz сыдкIэ ʂədfadəjz шъыдджэ
he/she/it ащ аj ай abə абы
this/here məɕ мыщ məj мый məbə мыбы
near daʑ дэжь daj дэй dajʒ деж
self jaʑ ежь jaj ей jazə езы

Sample text

Зэгорэм тыгъэжьымрэ тыгъэмрэ зынэкъокъугъэх анахь лъэшыр язэрымгъашIэу. А лъэхъан дэдэм тефэу зекIогорэ кIакIо техъуагъэу гъогум къэрыкIоу алъэгъугъ ыкIи рахъухьагъ тIумэ язэу гъогурыкIом икIакIо зыщэзгъэхэрыр анахь лъэшэу алъытэнэу. Ай дэй тыгъэжьым зэрыфэлъэкIэу къэпщэу къыригъэжьагъ. Ау ар нахь лъэшэу къепщы къэсми, гъогурыкIом кIакIом нахь зыкIоцIищахьытыгъэ. Ыужыпкъэм тыгъежьыр иморад ыужы икIыжьын фае хъугъэ.ЕтIуанэ тыгъэр къэпсыгъ, гъогурыкIор фабэ къэпагъ, ыкIи ай лъэпэтэу кIакIор зыщихыгъ. Аущтэу тыгъэжьым тыгъэр ей нахьыри нахьы зэрылъэшыр къэгурымэIомэ мэхъонэу хъугъэ.[4]

See also

External links

References

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, eds. (2016). "Bzhedug". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. Bzhedug dialect (French)
  3. Наращение сонорных согласных (Russian)
  4. "Tamara Udzhuxu (Bzhedugh Dialect)".
This article is issued from Wikipedia - version of the 9/18/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.